Stonehenge

MEGALITY - budowle kamienne stawiane bez zaprawy, wznoszone od epoki neolitu do początku epoki żelaza. Do najważniejszych typów należą:

DOLMENY - płaskie płyty na głazach,

MENHIRY - głazy pojedyncze, ( z bretońskiego maen 'kamień', hir 'długi' )

KROMLECHY - kręgi z menhirów ( z walijskiego; crom 'zgięta' , llech 'tablica' )

Największe skupisko megalitów znajduje się w Cranac i Locmariaquer w Bretanii. Najokazalsze zachowały się w Stonehenge oraz w Avebury w południowej Anglii.

Według badaczy historię Stonehenge należy podzielić na trzy części:

- Stonehenge I

- Stonehenge II

- Stonehenge III

Stonehenge I powstało w okresie neolitu ok 4500 tys.lat p.n.e. Przypuszcza się, iż wpływy kulturowe, które dotarły do Anglii z Europy Południowej a przyniosły uprawę roli i hodowlę bydła, wymieszały się z ludnością rdzenną i być może zapoczątkowały pierwszą fazę budowy Stonehenge.

Konstrukcję tworzyło: rów w kształcie okręgu, otoczony nasypem, od strony zewnętrznej mający ok. dwóch i pół metra szerokości i osiemdziesiąt centymetrów wysokości. Od strony wewnętrznej sześć metrów szerokości i dwa wysokości. Budowla ta liczyła sobie sto metrów średnicy.

Wewnątrz budowli, tworząc okrąg o średnicy dziewięćdziesięciu metrów, rozmieszczono 56 jam, zwanych jamami Aubreya od ich XVII-wiecznego odkrywcy.

Od północnego wschodu ku punktowi centralnemu Stonehenge prowadziła droga szerokości dziesięciu metrów. Na tej drodze, na zewnątrz rowów i wałów, ustawiono „Kamień Piętowy” (Heel Stone), który wskazywał punkt wschodu słońca w czasie przesilenia wiosennego.

Odkrycia tego dokonał w sposób przypadkowy Gerald S. Hawkins filmując wschód słońca. W latach 60 wyjechał do Cambridge w stanie Massachusetts, aby poświęcić się badaniom nad Stonehenge.

Druga faza budowy megalitu datowana jest na ok. 3800 – 3700, kiedy to na teren wschodniego wybrzeża Anglii przybył lud kultury pucharów lejkowych. Przynosząc ze sobą sztukę odlewania w brązie. Dokonali zmian w założeniach megalitu, nie naruszając jednak zasadniczej struktury.

Poszerzyli drogę wyprowadzającą na północny wschód, otaczając ją z obu stron wałem i rowem.

W środku Stonehenge I z trzech rodzajów skał wulkanicznych, zbudowali dwa koncentryczne kręgi o średnicy 23 i 27 metrów. Skały te sprowadzano z odległego o 217 km Prescelley.

Trzecią fazę budowy zainicjował lud, należący prawdopodobnie do kultury Wessex, wywodzący się z różnych kultur rodzimych.

Zniszczyli dwa kręgi ze skał wulkanicznych a na ich miejsce wzniesiono pięć potężnych bram z sarsenu ( rodzaj piaskowca występujący na wzgórzach Marlborough, 38 km na północ od Stonehenge), tzw. Trylitów. Tworzyły podkowę, otwartą w stronę drogi prowadzącej w kierunku północno-wschodnim.

Wychodząc z punktu centralnego, budowniczowie nakreślili okrąg o średnicy ok. trzydziestu metrów i ustawili na nim, trzydzieści czterometrowej wysokości monolitów, pokrywając je potężnymi kamiennymi belkami poprzecznymi, tworząc krąg z trzydziestoma prześwitami. Przypuszcza się, iż w centralnym miejscu wznosił się pięciometrowej wysokości monolit – „Ołtarz Kamienny”.

Przebudowy Stonehenge zakończono przed rokiem 1500 pne.

 

Hawkins, jako pierwszy postawił tezę, iż Stonehenge jest swego rodzaju prehistorycznym kalendarzem słoneczno-księżycowym. Na poparcie, czego przedstawił wyniki analizy komputerowej, które okazały się sensacją archeologiczno-astronomiczną.

Teorie Hawkins'a rozwinął brytyjski astrofizyk i kosmolog Fred Hoyle, który zainteresował się kręgiem Aubrey'a (56 otworów w pobliżu wewnętrznej części rowu okalającego megalit). Stwierdził, że przekładając co roku słup lub kamień z jednego otworu do następnego, można było obliczyć daty zaćmienia Księżyca, które występują cyklicznie w odstępach 19, 19, a potem 18 lat, co tworzy razem pełny cykl trwający 56 lat. Wyniki swoich badań ogłosił w 1966 roku w artykule Speculations on Stonehenge na łamach brytyjskiego czasopisma Antiquity.

Tajemnicą Stonehenge zainteresował się także Maurice Chatelain, specjalista w dziedzinie łączności, były pracownik amerykańskiej agencji kosmicznej NASA. Był twórcą systemu łączności w programie Apollo (program obejmujący loty kosmiczne i lądowania na księżycu).

"Chatelain (...) uważa, że Stonehenge pozwala obliczyć odległość Słońca od wszystkich planet naszego systemu, co dowodzi, że były one znane budowniczym kromlechu. A przecież odkrycie niektórych z nich (Neptun, Pluton) jest owocem nowożytnej myśli naukowej. Co więcej, obliczył on, że ustawienie poszczególnych elementów Stonehenge odpowiadało dokładnie punktom wschodu i zachodu dziesięciu głównych gwiazd, dwanaście tysięcy lat temu! Tymi gwiazdami są: Wega, Kastor, Alcyone, Aldebaran, Altair, Betelgeuse, Rigel, Syriusz, Antares i Fomalhaut." (Mostowicz, 1994)

Do podobnych wniosków doszedł astronom Mike Saunders. Stwierdził, że Stonehenge jest modelem naszego układu słonecznego. Przedstawia jednak przeciętne odległości planet od siebie w postaci kół, a nie elips. W środku znajduje się Słońce, wyznaczające najbardziej wewnętrzny krąg. Otacza je drugi krąg - orbita Merkurego, potem następuje orbita Wenus i orbita Ziemi. Dalej krąży Mars. Między Marsem a Jowiszem jest duży odstęp - tam, w pasie asteroidów, poruszają się setki tysięcy odłamków skalnych. Natomiast stojący poza całym układem Heel Stone, zaznacza przeciętną odległość orbity Jowisza od Słońca.

Naukowcy z uniwersytetów w Sheffield, Manchesterze, Southampton, Bournemouth oraz z University College London, doszli do zupełnie innych wniosków. Wg nich Stonehenge zostało zbudowane jako pomnik mający na celu połączenie mieszkańców Wysp Brytyjskich, po bardzo długim okresie konfliktu pomiędzy wschodem i zachodem. Poszczególne kamienie miały reprezentować przodków pochodzących z różnych społeczności - dlatego niektóre z nich pochodziły z południa kraju, a inne z zachodu. Żeby dojść do takich wniosków zbadali nie tylko sam pomnik i jego okolice, lecz także rozpatrzyli dokładnie kontekst społeczny i ekonomiczny w jakim on powstał, w okolicach 3000-2500 roku p.n.e.

Według jeszcze innych badaczy, megality Stonehenge, to nic innego, jak świątynia na cześć bogini. Terence Medan w swej książce „Stonehenge – rozwiązanie pradawnej tajemnicy”, uważa, że u podstaw wszystkich konstrukcji prehistorycznych legła wiara w życzliwość bóstw płodności. To one dawały nadzieję na pomyślność za życia i pełnię szczęścia po śmierci.

W epoce megalitów najpotężniejszym obiektem kultu było bóstwo kobiece. Nazywano ją Wielką Boginią. Jako owoc natury uosabiała naturę we wszystkich jej przejawach. To ona ustanawiała cykl życia, w trakcie którego istoty żyjące wyłaniały się z ziemi i do niej wracały po śmierci. Tuż przed przybyciem pierwszych chrześcijańskich misjonarzy, bogini już nie była najważniejszym bóstwem Celtów. Została wyparta przez bóstwa męskie. Przetrwała jednak jako Matka Ziemia pod imionami Ana, Anu, Brigit i Bride. Misjonarze i nowo nawróceni chrześcijanie nie od razu zdołali unicestwić wiarę w uwielbiane bóstwo. Ośrodki kultu i święta religijne zostały schrystianizowane, na miejscu niektórych kręgów kamiennych wyrosły kościoły, zamiast symboli bogini wyryto symbole chrześcijańskie. Wiosenne święto Eostre zastąpiono Wielkanocą (ang. Easter), a czas noworocznych obchodów, związanych z przesileniem zimowym, został wybrany na święto narodzin Chrystusa. Kult Matki Ziemi utrzymywał się jeszcze wśród ludu, zwłaszcza w społeczności wiejskiej. Praktykowano nadal rytuały płodności, ponieważ religia chrześcijańska w przeciwieństwie do dawnej nie potrafiła sprawić, by kobiety zachodziły w ciążę i miały lekki poród.

W 1975 roku za badania Stonehenge zabrali się dwaj radzieccy naukowcy, geolog dr Władimir I. Tiurin – Awinski i fizyk O. Tiereszin. Swoje wyniki badań przedstawili w referacie pt. „Ogrom wiedzy matematycznej i astronomicznej budowniczych Stonehenge” - wygłoszonym na Wydziale Fizyki moskiewskiego Stowarzyszenia Badania Przyrody.

„Studiowali oni prace brytyjskich astronomów Thoma i Hawkinsa i doszli do wniosku, że Stonehenge jest zbadane dosłownie wzdłuż i wszerz. Poprzedni badacze podchodzili z historycznego, archeologicznego i astronomicznego punktu widzenia, nigdy jednak nie analizowano jego ilościowych i systemowych związków z innymi zabytkami kultury megalitycznej. Radzieccy naukowcy wyszli poza zastałe schematy myślowe i chcieli się dowiedzieć, czy istnieją inne, względnie blisko Stonehenge położone kamienne kręgi, które można by włączyć w jednolity układ geometryczny. Odkryli coś w rodzaju „klucza” matematycznego pasującego do wszystkich kamiennych kompleksów. „Klucz” jest oparty na kącie wysokości pozycji Księżyca do szerokości geograficznej Stonehenge w zrównaniu dnia z nocą. Na podstawie tego „księżycowego kąta” można tworzyć pentagramy i jedenastokąty, które z kolei da się dowolnie nakładać na Stonehenge i inne starożytne kamienne kompleksy.

W Stonehenge odczytali zadziwiające dane: północną szerokość geograficzną tego miejsca, średnicę kuli ziemskiej, jej promień na biegunie, średnią odległość Księżyca od Ziemi, średni promień orbity Księżyca oraz wielkość i odległość między pięcioma planetami najbliższymi ziemi!”

Tiurin – Awiński stwierdził, iż „praojcowie” przygotowali dla nas prawdziwy egzamin dojrzałości: „Zrozumienie przeznaczenia Stonehenge bez zaakceptowania kosmicznych kontaktów naszych praojców jest prawie niemożliwe.”

Być może Stonehenge było nie tylko miejscem kultu solarnego, obrzędów pogrzebowych oraz obserwatorium astronomicznym, lecz także prehistorycznym miejscem cudów i uzdrowień, swego rodzaju Lourdes epoki kamiennej. Do takiego wniosku doszedł Timothy Darvill, profesor archeologii z Bournemouth University. Uważa on, że budowniczowie kamiennego kręgu, mieli bardzo ważne powody, aby z wielkim trudem sprowadzać bloki błękitnego dolerytu i riolitu z odległej o kilkaset kilometrów Walii, chociaż mieli w pobliżu dobry, mocny granit. Wg opinii profesora, skałom z walijskich wzgórz Preseli przypisywano właściwości uzdrawiające, ze względu na to, iż w tych okolicach tryskały liczne źródła, uważane za święte. Analizy dowiodły, że przynajmniej niektórzy budowniczowie Stonehenge pochodzili z Walii. W zębach czaszek wydobytych z grobów, wykryto znaczne ilości radioaktywnego strontu - występuje on właśnie na wzgórzach Preseli. W średniowieczu wierzono, że magiczne kamienie Stonehenge swym przedziwnym kunsztem sprowadził z Irlandii czarownik Merlin (występujący w cyklu legend związanych z królem Arturem).

Jeszcze w końcu XVIII w. ludzie przybywali do kamiennego kręgu, aby odłupywać fragmenty błękitnych skał, uważane za znakomite talizmany. Darvill zwrócił uwagę, że w okolicach Stonehenge pochowano, ponad 4 tys. lat temu, wielu ludzi z widocznymi śladami chorób i deformacji ciała - ściągnęli oni, niekiedy z bardzo daleka, w nadziei na cudowne uzdrowienie. Stonehenge było sławne także, w kontynentalnej Europie. W 2002 r. w pobliżu sanktuarium, odkryto bogato wyposażony grób znacznego męża, nazwanego Łucznikiem z Amesbury. Analizy kości i zębów tego człowieka dowiodły, że przybył on około 2300 r. p.n.e. z terenów dzisiejszej Szwajcarii. Jego ozdoby i szaty pochodziły z Francji i z Hiszpanii. Łucznik z Amesbury miał uszkodzone kolano. Być może miał nadzieję, że moc błękitnych skał Stonehenge, uleczy jego kalectwo. Prof. Darvill uważa, że w Stonehenge czczono boga uzdrowiciela, którego greckim odpowiednikiem był Apollon. Wg helleńskiego mitu, Apollon opuszczał zimą swe sanktuarium w Delfach, aby udać się do Hiperborejczyków, ludu żyjącego w północnych krainach.

Mitów i legend, mówiących o powstaniu Stonhenge, sposobach jego wzniesienia, motywach i korzyściach, jest bardzo wiele. Najprawdopodobniej, nigdy nie poznamy całej prawdy. Co powoduje w miłośnikach tajemnic i zagadek chęć, chociażby ujrzenia tego cudu epoki neolitu na własne oczy.